Yeşilay, insan onurunu ve saygınlığını temel alan, toplumu ve gençliği ayrım gözetmeden zararlı alışkanlıklardan korumak için çalışan ve bilimsel metotlar kullanarak bağımlılıklarla mücadele eden; önleyici ve rehabilite edici halk sağlığı çalışmaları yürüten bir sivil toplum kuruluşudur. Her yıl 1-7 Mart tarihleri ülke genelinde çeşitli etkinliklerle Yeşilay Haftası olarak kutlanmaktadır.

Bağımlılık pek çok etkenin bir araya gelerek oluşturduğu bir tablodur. Kişi doğduğu andan itibaren öğrenmeye ve dış dünyanın etkilerine açık bir hale gelmeye başlar. Tüm bu süreçte, maruz kaldığı durumlar karşısında kendini koruyabilmek adına bir baş etme yöntemi geliştirmek durumundadır. Geliştirdiği bu baş etme yönteminin sağlıklı ya da sağlıksız oluşunu; yaşadığı ortam, ebeveyn tutumları, sosyokültürel çevresi yakından etkilemektedir.

Kontrolsüzce kullanılan her madde ya da gerçekleştirilen her davranış bağımlılık oluşturma riski taşır. Kişiler hayatta birçok şeye karşı bağımlı olabilir (madde, alkol, sigara, kumar, teknoloji, herhangi bir eşya veya davranış gibi).

Bağımlılık korku ve merak duygusuyla başlar; ‘belki kullanabilirim’ düşüncesiyle gelişir ve ‘bir kereden bir şey olmaz’ ve ‘bir daha asla kullanmam’ düşünceleriyle eyleme geçer. ‘Ben bağımlı değilim’ ya da ‘istesem bırakırım’ düşünceleri altında devam eden kullanım süreci bağımlılık döngüsünü başlatmaktadır.

Yapılan araştırmalarda 2023 yılında yaklaşık her 100 ortaokul öğrencisinden 15'i (%14,7) ve her 100 lise öğrencisinden yaklaşık 28'i (%27,9) daha önce bir tütün ürünü denediğini belirtmiştir. Ve bugün için bağımlılığı olan her 10 kişiden 9’unun bağımlı olduğu maddeyi ilk kez 18 yaşından önce denediği bilinmektedir.

Ailelerin çocukların bağımlı yapıcı maddelerle tanışmasının önüne geçebilmek için çocuğun kabul edeceği net, anlaşılır ve mantıklı sınırlar oluşturulması gerekmekte, madde kullanım riskinin yüksek olduğu boş zamanları verimli şekilde geçirebilmeleri için de ailelerin ve öğretmenlerin gençlere rehberlik etmeleri, fırsatlar oluşturmalı, hatta sosyal sorumluluk projelerinde gönüllü olmalarının teşvik edilmesi büyük önem taşımaktadır.

Hazırlayan: Uzm. Dr. Funda YILDIZ

İstanbul Üniveristesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü 

Çocuk Sağlığı Enstiğtüsü Sosyal Pediatri Anabilim Dalı 

Sosyal Pediatri Doktora Programı Öğrencisi

Kaynaklar:

1. https://www.yesilay.org.tr/tr/bagimlilik/bagimlilik-nedir
2. https://www.cdc.gov/youthandtobacco