Ayın Nadir Hastalığı: 'Biyotinidaz Eksikliği'
‘Vitamin H’ veya ‘B7 vitamini’ olarak da adlandırılan biyotin, vücuttaki karboksilaz enzimlerinin çalışmasında görev alan bir vitamindir. Biyotinidaz enzimi ise diyet kaynaklarından ve biyositinden biyotin vitaminini ayırır ve vücut için kullanıma uygun serbest biyotinin oluşmasını sağlar. Biyotinidaz eksikliği genetik geçişli kalıtsal metabolik bir hastalıktır. Biyotinidaz enzimini kodlayan gendeki (BTD) mutasyonlar sonucu hastalık ortaya çıkmaktadır. Dünyada sıklığı 1:40.000 ila 1:60.000 doğum arasında değişmektedir. Akraba evliliğinin sık görüldüğü Türkiye ve Suudi Arabistan gibi ülkelerde ise görülme sıklığı daha fazladır.
Hastalığın iki tipi bulunmaktadır: Belirgin biyotinidaz eksikliği ve kısmi biyotinidaz eksikliği. Kanda biyotinidaz aktivitesinin %10’un altında olması belirgin eksiklik, %10-30 arasında olması ise kısmi eksiklik olarak adlandırılmaktadır. Enzim eksikliğinin ağırlık derecesine göre klinik bulgular değişmektedir. Tedavi edilmeyen belirgin biyotinidaz eksikliğinde belirtiler çok daha erken dönemde (ortalama 3,5 ay) ortaya çıkarken, kısmi biyotinidaz eksikliğinde bebeklikten yetişkinliğe kadar hayatın herhangi bir döneminde bulgular görülebilir. Tedavi edilmeyen hastalarda klinik olarak beslenme sorunları, solunum problemleri (hiperventilasyon, stridor, apne), nörolojik bulgular (nöbet, hipotoni, nöromotor gerilik, omurilik tutulumuna bağlı miyelopati), cilt bulguları (egzema, alopesi, eritematöz plaklar ve seboreik dermatit benzeri döküntüler), optik atrofi, işitme kaybı, konjonktivit, immünolojik işlev bozukluğuna bağlı enfeksiyonlara yatkınlık, metabolik dekompansasyon, koma ve hatta ölüm görülebilir. Semptomatik olgularda metabolik ketoasidoz, laktik asidoz ve/veya hiperamonyemi meydana gelebilir. İdrar organik asit analizinde karboksilaz enzimlerinin yeterince çalışamamasına bağlı atılımlar görülebilir.
Tedavide amaç eksik olan biyotinin yerine konması ve metabolik basamakların işlevlerine sorunsuz devam etmesini sağlamaktır. Bunun için tedavide ağızdan günde 5-20 mg biyotin verilmekte ve tedavi ömür boyu sürmektedir. Tedavinin kesilmesi bulguların ortaya çıkmasına neden olabilir. Biyotin tedavisi sonrası biyokimyasal anormallikler, nöbetler ve cilt bulguları hızla düzelmektedir. Alopesisi olanlarda saçların yeniden çıkması haftalar, hatta aylar içinde gerçekleşir. Optik atrofi ve işitme kaybı ise özellikle tedaviye geç başlandıysa geri dönüşümsüz olabilmektedir. Tedavi alan hastalar nöromotor gelişim, nörolojik bulgular, cilt bulguları, göz ve işitme muayeneleri ile düzenli olarak değerlendirilmeli ve gerekli durumlarda tedavi dozu düzenlenmelidir. Biyotin yüksek konsantrasyonlarda bile güvenli olarak kabul edilmektedir.
Tedavi ile morbidite ve mortalitesi önlenebilen bir hastalık olan biyotinidaz eksikliği günümüzde birçok ülkede yenidoğan tarama programında yer almaktadır. Ülkemizde de 2008 Eylül ayından itibaren Ulusal Yenidoğan Tarama Programı kapsamında taranmaktadır. Bulguların çeşitliliği, herhangi bir yaşta ortaya çıkabilmesi ve bu hastalığın genetik geçişli bir hastalık olması dolayısı ile tanı alan hastaların aile bireylerinde de hastalığın taranması önemlidir. Bulgular henüz ortaya çıkmamış olsa bile tanı alan asemptomatik hastaların tedavi alması önerilmektedir.
Hazırlayan: Dr. Öğr. Üyesi Dilek GÜNEŞ
İstanbul Üniversitesi
Çocuk Sağlığı Enstitüsü
Nadir Hastalıklar Anabilim Dalı
Kaynaklar:
- Wolf B. Clinical issues and frequent questions about biotinidase deficiency. Mol Genet Metab. 2010;100(1):6–13.
- Wolf B. Biotinidase Deficiency. In: Adam MP, Feldman J, Mirzaa GM, Pagon RA, Wallace SE, Bean LJH, Gripp KW, Amemiya A, editors. GeneReviews® [Internet]. Seattle (WA): University of Washington, Seattle; 1993–2024.
- Canda E, Kalkan Uçar S, Çoker M. Biotinidase Deficiency: Prevalence, Impact And Management Strategies. Pediatric Health Med Ther. 2020 May 4;11:127-133.
- Baumgardner MR, Suormala T. Biotin-Responsive Disorders In: Saudubray JM, Baumgardner MR, Walter J, editors. Inborn Metabolic Diseases Diagnosis and Treatment. Heidelberg: Springer-Verlag Berlin Heidelberg; 2016:375––383.
- Baykal T, Hüner G, Sarbat G, Demirkol M. Incidence of biotinidase deficiency in Turkish newborns. Acta Paediatr. 1998;87:1102–1103. doi: 10.1080/080352598750031518.